Recensie ‘In onze tijd’ van Tim Fransen

Afgelopen zomer de tijd nuttig besteed met het lezen van een paar boeken, waaronder ‘In onze tijd, leven in het calamiteitperk’  van filosoof en cabaretier Tim Franssen.

Dit boek is een beschouwing over het tijdperk waarin we leven. Het geeft veel inzicht in het huidige tijdperk met zijn vele calamiteiten, zoals klimaatverandering en politieke polarisatie. Thema’s waar een strategische OR zijn voordeel mee kan doen.

Vooruitgangsdenken

Hij zet zich in zijn boek af tegen het vooruitgangsdenken dat de samenleving sinds 1750 en met name sinds 1950 heeft vorm gegeven. De vooruitgangsdenkers zeggen dat dit komt door het hebben van drie instituties:

1. De wetenschap: deze levert kennis en toepassing van kennis in de vorm van nieuwe technologieën;
2. De vrije markt economie: deze levert de prikkels om nieuwe ideeën om te zetten in consumptie artikelen;
3. Liberale democratie: beschermt de (intellectuele) eigendomsrechten en houdt daardoor de financiële prikkels voor de innovatie in stand.

Zijn kritiek op dit denken is dat de vooruitgangsdenkers vinden dat de vooruitgang vanzelf gaat als iedereen zijn eigen belang nastreeft en de instituties zijn werk laat doen. We hoeven geen beroep te doen op de maatschappelijke en morele inzet van mensen als burgers van de samenleving om tot vooruitgang te komen op allerlei terrein. Zij hoeven slechts consument te zijn.

Burgerschap

Het boek geeft een heldere analyse van de problemen waartoe dit denken in de samenleving leidt. Ik ben het volledig met hem eens dat het neoliberale denken ons burgerschap heeft ondermijnd door mensen alleen nog maar te zien en aan te spreken als consumenten. De overheid doet daar lustig aan mee. De democratie wordt met dit denken ondermijnd en daarmee ook de besturing van technologische ontwikkelingen aan de wensen van de samenleving. Uiteindelijk is het dan het grote geld dat wint.

Hij pleit voor een herintroductie van burgerschap in de samenleving en in bedrijven. Mensen moeten zich weer bewust worden van hun rol als mede vormgever van de samenleving en politiek actiever worden. Hij pleit ook voor meer coöperatieve bedrijven als een mogelijk instrument om het calamiteitsperk tegemoet te treden. Ondernemingsraden zijn ook een uiting van burgerdom. De meeste ondernemingsraadsleden steken veel vrije tijd in hun OR-werk en doen daarmee een belangrijke burgerplicht om hun bedrijf op het maatschappelijke spoor te houden.

Ik raad dit boek van harte aan, als je meer wil begrijpen van de huidige samenleving en wat je eraan kunt doen het tij in dit calamiteitperk ten positieve te keren.